Kompetencje fundamentalne – co to takiego?

Ucząc w Polsce, Danii, Holandii, Finlandii, Kolumbii i Indiach miałam okazję obserwować i doświadczać bardzo zróżnicowanych strategii indywidualizacji procesu uczenia się. Po 10 latach pracy jako korepetytorka również miałam w tym zakresie swoje pomysły. I właśnie te lata odmiennych wpływów i nauk, pomogły mi opracować narzędzia oraz metody, które uznaję za skuteczne (ewaluuję ich wartość pod kątem przydatności i efektywności w odniesieniu do indywidualnych uczniów, całych klas, ale również i nauczycieli). Bo skuteczne narzędzie i metoda to nic innego jak sprawne przekazanie odpowiedzialności za proces uczenia się dzieciom i nastolatkom oraz okazja dla prowadzącego do zweryfikowania poziomu wiedzy i umiejętności oraz obserwacji procesu uczenia się dla głębszego poznania indywidualnych potrzeb uczniów.

W dzisiejszym materiale chcę Cię zaprosić do nowego projektu nad jakim pracuję od dawna. “Wzmacnianie korzeni” to półroczne bądź roczne (zaś zgodnie z założeniami autorskiego modelu kształcenia jest to proces 3letni) szkolenie mające na celu wskazanie kierunku zmian w edukacji możliwych do wprowadzenia w każdej klasie czy rodzinie.W ramach inicjatywy chcę dzielić się z nauczycielami w Polsce i na świecie scenariuszami zajęć prowadzonych w ramach projektu, które można będzie przeprowadzić w swojej klasie. Aby łatwiej zarządzać materiałami oraz umożliwić zainteresowanym oraz innych form pomocy przy wdrażaniu projektu bądź jego elementów, opracowałam różne opcje wykupienia dostępu bądź udzielania finansowego wsparcia w dalszej pracy nad Educational Eden i innymi przedsięwzięciami.

Aby dowiedzieć się więcej na temat zostania Matronką i/lub Patronem zapraszam Cię na moją stronę na platformie PATRONITE – JOANNA OBUCHOWSKA.

Materiały, które tworzę skierowane są zarówno do nauczycieli szkół podstawowych, rodziców uczniów w edukacji domowej chcących mądrze wspierać swoje dzieci w procesie uczenia się oraz dla każdego dorosłego chcącego podnieść swoje bądź cudze kompetencje fundamentalne.

Zastanawiasz się pewnie, czy znasz takie pojęcie jak kompetencje fundamentalne?

W naszych czasach dużo mówi się o kompetencjach kluczowych (termin po raz pierwszy zaprezentowane szerszej publiczności podczas Sympozjum Rady Europy w lutym 1996 roku) jako tych, które mają łączyć tak różne europejskie systemy edukacyjne. Chcąc umożliwić młodym ludziom łatwiejsze poruszanie się naszym kontynencie oraz ustalić jakie cechy powinny łączyć wszystkich Europejczyków, opracowano osiem kompetencji kluczowych, które stanowią połączenie wiedzy, umiejętności i postaw uważanych za niezbędne dla potrzeb samorealizacji i rozwoju osobistego, aktywnego obywatelstwa, integracji społecznej oraz zatrudnienia:

1. Porozumiewanie się w języku ojczystym.

2. Porozumiewanie się w językach obcych.

3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-
techniczne.

4. Kompetencje informatyczne.

5. Umiejętność uczenia się.

6. Kompetencje społeczne i obywatelskie.

7. Inicjatywność i przedsiębiorczość.

8. Świadomość i ekspresja kulturalna.*

* Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie (2006/962/WE)

Dla własnych potrzeb opracowałam uzupełniające tę listę zakresy, które według mnie stanowią fundamenty nauki, a zatem wpływają na aktualne i przyszłe życie uczącego się.

1. Wysoki poziom samoświadomości i autoregulacji. 

2. Uważna i skuteczna komunikacja.

Samo “porozumiewanie się w językach ojczystym i obcych” nie wystarcza, poprzez niedokładnie określone kompetencje musimy się liczyć z nieprecyzyjną realizacją celów, a w związku z tym, niezadowalających efektów. Podczas szkolenia “Wzmacnianie korzeni” uczymy się o różnych formach komunikacji, znaczeniu języka, komunikacji niewerbalnej, poznajemy zasady tworzenia różnych komunikatów – jak pytań otwartych i zamkniętych, pytań nakierowujących, wypowiedzi podczas debaty, wypowiedzi w trakcie dyskusji, znaczenia i argumentacji i wielu innych.

3. Zgoda i uważność na różnorodność.

Coraz częściej, zarówno w polityce, mediach jak i w życiu codziennym, zauważamy podział w społeczeństwach wielu narodowości. Osobiście uważam, że ludzie przestali akceptować i traktować jako normę posiadanie odmiennego punktu widzenia bądź opinii na jakiś temat. System kształcący nas w kierunku odpowiedzi pod klucz, szukania jedynych właściwych rozwiązań oraz oszczędzający czas na uczeniu się na błędach i niepowodzeniach sprawia, że nasza wizja świata staje się coraz bardziej czarno-biała. Stąd wniosek, że uważność i zgodę na bycie różnym trzeba wzmacniać i rozwijać już od początkowych etapów życia przedszkolnego i szkolnego.

4. Twórczość, innowacyjność i kreatywność.

5. Poczucie odpowiedzialności społecznej, lokalnej, ekologicznej i konsumpcyjnej.

“Kompetencje obywatelskie i społeczne” to pojęcie zbyt szerokie i aktualnie nieposiadające jasnej, zrozumiałej i znanej wszystkim definicji. XXI wiek to czas ewaluowania i udoskonalania tego, co zostało opracowane/stworzone. Dodam, że w moim odczuciu połączenie tych punktów to nic innego jak wzmacnianie postaw patriotycznych, a mądry patriotyzm przydałby się światu (planecie i ludzkości) jak nic innego.

6. Świadoma ekspresja emocji oraz zdrowe przeżywanie uczuć. Celebrowanie szczęścia i sukcesów, a także uczenie się na błędach i niepowodzeniach.

7. Zadbane i zaspokajane ciekawość, odkrywczość i zachwyt. 

8. Zarządzanie własnymi zasobami,  w tym budowanie i utrwalanie nawyków.

9. Współpraca i zarządzanie zasobami grupowymi.

10. SISU – czyli fiński przepis na determinację, wewnątrzsterowność i gotowość do podejmowania wyzwań, dążenie do celu itd.

11. Mocne strony, talenty, zdolności, autoprezentacja oraz wystąpienia publiczne.

12. Wybory, selekcja, wyznaczanie wartości i priorytetów, dbanie o dobrostan, rozumienie znaczenia odpoczynku w procesie pracy bądź nauki.

13. Autonomia, odpowiedzialność i niezależność.

14. Kultura i sztuka – podnoszenie jakości życia człowieka.

I z tak wyznaczonym kierunkiem działań (im bardziej szczegółowo je określam, tym mniej czasu poświęcam celom i planowaniu pracy) realizuję edukację podążającą.

Dodam, że w pedagogice istnieje, coraz bardziej znane nauczycielom w Polsce, określenie “edukacja spersonalizowana”:

Edukacja spersonalizowana to wysoko zindywidualizowany system kształcenia optymalizowany dla potrzeb konkretnego ucznia. Jest elastycznie dostosowywana do uczącego się, z jego udziałem. Ten styl edukacji zakłada selekcję i dostosowywanie metod, technik oraz sposobów nauczania i wychowywania do natury konkretnej osoby.

Główne założenia personalizacji:
• uczeń jest w centrum zainteresowania – posiada osobisty plan edukacyjny (to więcej niż „indywidualizacja” nauczania),
• jednostkowość kształcenia – rozwój zgodny ze specyficznymi potrzebami i zdolnościami ucznia,
• autonomia – świadomość uczenia się ucznia i umożliwienie mu samodzielnego odejmowania działań,
• otwartość – kształcenie kreatywne,
• system jakości – Praca Dobrze Wykonana,
• efektywne komunikowanie się.

System Pracy Dobrze Wykonanej to podstawa pedagogiki optymistycznej. Zakłada on czerpanie radości i satysfakcji z własnej aktywności. Dzięki temu uczeń jest zmotywowany do odejmowania dalszego wysiłku.

(Na podst. artykułu Katarzyny Krywult „Spersonalizowane nauczanie”)

Źródło: https://szkola.fundacjazrodla.pl/o-szkole/edukacja-spersonalizowana/spersonalizowana-informacje-rozszerzone/

Powyższa definicja jest jednak dla moich potrzeb zbyt wąska – chcąc bowiem indywidualizować proces uczenia się, nie chcę doprowadzić do tego, że większość moich uczniów zajmuje się w ciągu dnia głównie pracą indywidualną, szczególnie gdy ich poziom w jakiejkolwiek sferze odbiega od reszty grupy. Osobiście bardzo utożsamiam swoją pracę z możliwością pogłębiania rozumienia i korzyści płynących z edukacji podążającej – ta bowiem nie tylko pozwala na indywidualizację ale wyraźnie również wskazuje, że cały proces oparty jest na tempie, zainteresowaniach i potrzebach dzieci. Zarówno indywidualnie jak i w grupie.

Ponieważ nie znalazłam jeszcze nigdy w pełni adekwatnej definicji takiej edukacji, postaram się opisać krótko, jakie są jej główne założenia z mojego doświadczenia.

Edukacja podążająca – to forma pracy, w której to wspólnie z uczniami planujemy działania na kolejne dni czy tygodnie (na wzór metody projektowej); określając tematykę zajęć bądź rozwiązując jakiś problem skupiamy się na mocnych stronach uczniów i różnych sposobach uczenia się od siebie. Zadaniem nauczyciela w edukacji podążającej jest takie przygotowanie materiałów, narzędzi i zakresów podstawy programowej, by jak najlepiej dopasować je do potrzeb indywidualnych i grupowych.

Przykłady zadań w autorskiej klasie “Ponad Horyzont” pracującej według programu edukacji podążającej, to między innymi:

POSTAWY PROSPOŁECZNE, PODEJMOWANIE INICJATYWY, KAŻDY W SWOIM TEMPIE – UCZEŃ W ROLI WOLONTARIUSZA

PIERWSZY TYDZIEŃ PRACY ZDALNEJ – ADAPTACJA UCZNIÓW DO NOWYCH WARUNKÓW PRACY

W ten sam sposób, znając już zarówno zalety jak i wady takiej pracy, działałam w Niepublicznej Szkole Podstawowej MOST w Książenicach. W tamtym okresie opisałam kilka przeprowadzonych zajęć:

JOGA DLA DZIECI – PIERWSZE ZAJĘCIA

PROCES UCZENIA SIĘ W ZGODZIE Z PREDYSPOZYCJAMI I MOŻLIWOŚCIAMI UCZNIÓW

Podsumowując, kompetencje fundamentalne, to takie, których brak znacząco wpływa na nasze możliwości zarówno na etapie nauki szkolnej jak i w pracy zawodowej czy dorosłym życiu. Zmiany po wprowadzeniu “Wzmacniania korzeni” widzę zarówno ja, rodzice moich uczniów, jak i sami uczniowie.

(Jeśli ciekawi Cię, co do powiedzenia na temat zdobywanych kompetencji mieli niektórzy z nich, zapraszam do lektury:

SZKOLENIE W POŁĄCZENIU Z REALIZACJĄ PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA KLASY “0”

SZKOLENIE W POŁĄCZENIU Z REALIZACJĄ PODSTAWY PROGRAMOWEJ DLA KLASY “1”

SZKOLENIE W POŁĄCZENIU Z NAUKĄ JĘZYKÓW OBCYCH)

W kolejnym artykule spróbuję zachęcić Cię do wykorzystania metody tworzenia indywidualnych planów rozwoju w zgodzie ze wszystkimi założeniami i celami, które opisałam powyżej. Być może już wkrótce wspólnie uda nam się wprowadzić styl edukacji podążającej oddolnie w szkołach w całej Polsce. Nie oszukujmy się, nie ma co czekać na pozytywne zmiany odgórne. Czas realizować swoje cele niezależnie od narracji i przeszkód, z jakimi przyjdzie się zmierzyć. A tego, że będzie czasem pod górkę możemy być pewni – transformacja, choćby nie wiem jak wartościowa i dobra miała być, zawsze jest złożona z trudności, frustracji i chęci rezygnacji. Ja jestem już w swojej drodze po takiej transformacji. I z mojego miejsca w tej podróży, mogę tylko powiedzieć, że warto.

Pamiętaj, że kiedy znajdujesz jakieś wartościowe źródło przemyśleń, wiedzy czy informacji, jesteś przez chwilę odpowiedzialna/y za to, co się z tym źródłem stanie. Możesz zachować korzyści dla siebie lub przekazać je dalej. To czym się “karmimy” w Internecie, zależy wyłącznie od nas.

Pamiętaj o swojej roli w tym systemie i dziel się tym, co może podnieść jakość życia innych.

* * *